— Нядаўна ў аддзел даставілі хлопца, які, стоячы на карачках, брахаў на машыны. Жудаснае відовішча. Гэта “спайс”* такі эфект даў, а бывае шмат горш. Ці вось яшчэ: “накрывалі” неяк наркапрытон. Часцей за ўсё дзверы не адчыняюць наогул ці хвілін праз 20, калі доказы схаваюць, а тут — праз пару секунд. Аказалася, наш настойлівы стук “ламаў кайф” гаспадару кватэры, які толькі-толькі ўвёў дозу “спіда”**. Эйфарыя ж ад яго — прыкладна паўхвіліны…

Такіх страшных і дзіўных для абывацеля гісторый Вадзім Баложка, начальнік аддзялення па наркакантролі і супрацьдзеянні гандлю людзьмі РАУС, можа расказаць нямала: за 6 гадоў работы ўсяго нагледзеўся. І для яго хуткасць — гэта не толькі адлегласць, падзеленая на час, а спецыі — не проста заправа для супу: тыя, з кім і за каго ён змагаецца, “спідамі” і “спайсамі” — на англійскі манер — называюць сінтэтычныя наркотыкі.

— Калі з вышуку перайшоў у наркакантроль, толькі-толькі з’явіліся “спайсы”, якія былі цалкам легальнымі: іх прадавалі ў гандлёвых палатках, пераходах метро, інтэрнэт-крамах. Памятаю, у 2010 годзе, калі ўвялі забарону на ўжыванне піва ў грамадскіх месцах, за бутэльку “светлага”, выпітага на лавачцы ў парку, можна было заплаціць штраф да 8 базавых, а зацяжка-другая курыльнай сумессю на той жа лавачцы ніяк не каралася. А потым пачаліся атручванні… У бяс- крыўдных на першы погляд “спайсах” выявілі асабліва небяспечныя псіхатропы, і ў лістападзе 2013 года амаль усё рэчывы, прысутныя ў сумесях, унеслі ў рэестр забароненых наркатычных прэпаратаў. Тады з’явілася і магчымасць прыцягваць распаўсюджвальнікаў да адказнасці за выраб, продаж, куплю, захоўванне, перасылку і перавозку сінтэтычных наркотыкаў. Працэдура ўключэння ў “чорны спіс” займала 2-3 месяцы: трэба было выявіць і ясна апісаць дзеючае рэчыва і яго вытворныя, распрацаваць эфектыўны лабараторны метад для крыміналістычных і наркалагічных экспертыз і г.д. Таму “наркадызайнерам” і распаўсюднікам удавалася ісці на крок наперадзе. Аднаго буйнога асіповіцкага збытчыка “вялі” амаль паўтара года, затрымлівалі разоў пяць, а даказаць нічога не ўдавалася: у канфіскаванай расліннай сыравіне зноў і зноў не аказвалася рэчываў з спісу забароненых. Вопытны  40-гадовы дылер, які прадаваў зелле ў залах гульнявых аўтаматаў, адсочваў папаўненне рэестра і свое-часова мяняў “асартымент” на пакуль легальны. Але ўсё ж пракалоўся, і нам удалося даказаць серыю збыту. “Сеў” на 9 гадоў. Тэрмін зняволення прызначаны першай і пакуль, на шчасце, адзінай у горадзе сямейнай пары гандляроў курыльнымі сумесямі, у якой муж, што быў “на хіміі” ў Мінску, знаходзіў пастаўшчыкоў хімічнага канцэнтрату, а яго жонка ўжо ў Асіповічах вырабляла і прадавала курыльныя сумесі. Меўся і распаўсюднік “тавару”. Калі наркагандлярку — працавала бухгалтарам — арыштавалі прама на рабочым месцы, калегі былі ў шоку: прыстойная жанчына, хто б мог падумаць?.. Муж яе адправіўся ў калонію на 11 гадоў, распаўсюднік — на 10, як і “прыстойная жанчына”, якая, ужо знаходзячыся пад вартай, нарадзіла дзіця. Амністыі маладыя бацькі не падлягаюць…

Якім калі-небудзь потым будзе жыццё саміх гандляроў смерцю і іх дзіцяці, пакуль невядома нікому, але Баложка добра ведае, што часцей за ўсё здараецца з людзьмі, хоць бы аднойчы пакаранымі за абарот наркотыкаў. Яго вопыт не дазваляе занадта аптымістычна глядзець на перспектывы.

— Людзі, якія адбылі тэрмін за наркотыкі, у нашым аддзяленні на асаблівым кантролі. Большая   частка наркапрытонаў, усё яшчэ існуючых у раёне, — справа іх рук. Выходзяць на волю — грошай няма: трэба знаходзіць новых спажыўцоў, што здольныя аплаціць “дозу” і для сябе, і для гасціннага гаспадара. Менавіта ў прытоне малады чалавек часцей за ўсё і далучаецца да ўжывання наркотыкаў і становіцца пастаянным “кліентам” — пачынаючы з так званай “лёгкай” сінтэтыкі непазбежна пераходзіць на “цяжкую”. Таму выяўленне і спыненне іх дзейнасці — адзін з галоўных напрамкаў работы органаў наркакантролю. Як і прафілактычная: ізаляваць ад грамадства трэба не толькі распаўсюднікаў, але і тых, хто прапагандуе і рамантызуе ўжыванне наркотыкаў сярод дзяцей і падлеткаў.

На ўліку ў раённага ўрача нарколага-псіхіятра знаходзіцца 71 чалавек, самаму юнаму — усяго 15 гадоў. Але рэальная колькасць наркаманаў, на думку Баложкі, вышэй разоў у 10.

— На ўліку, у асноўным, стаяць курцы марыхуаны і старыя гераіншчыкі, якія ўжываюць апіатныя сродкі. Хоць “старыя” — няправільна: найбольш “узроставаму” ў горадзе наркаману  46 гадоў. Доўга жыць не атрымліваецца. Структурны склад спажыўцоў наркатычных сродкаў і псіхатропных рэчываў адрозніваецца ад складу нарказалежных асоб, якія стаяць на афіцыйным уліку. Гэта звязана, перш за ўсё, са спажыўцамі “сінтэтыкі”, якія рэдка звяртаюцца за наркалагічнай дапамогай. А такіх, з-за цэнавай даступнасці, становіцца ўсё больш: ранейшыя “аматары” натуральных канабіноідаў часцей пераходзяць на “спайсы”, апіатныя наркаманы ўжо не грэбуюць “спідамі” і, што самае страшнае, з’яўляецца нямала хлопчыкаў і дзяўчынак, якія, па-спрабаваўшы зелля, прыахвочваюцца да атруты.

У мінулым годзе чатырма супрацоўнікамі АН і СГЛ спынена 57 злачынстваў, звязаных з незаконным абаротам наркотыкаў, у тым ліку 19 — цяжкіх і асабліва цяжкіх саставаў, працэнт раскрыцця па завершаных крымінальных справах склаў 84,4%.

— 1 студзеня ўступіў у сілу Дэкрэт № 6 “Аб неадкладных мерах па супрацьдзеянні незаконнаму абароту наркотыкаў”, які ўзмацняе жорсткасць крымінальнай адказнасці, з 1 сакавіка дзейнічае Адзіная сістэма ўліку асоб, якія ўжываюць наркатычныя сродкі, псіхатропныя рэчывы, іх аналагі і прэкурсоры. Дэкрэт рэальна працуе. Гэта відаць і па сайтах, якія спынілі дзейнасць у глабальнай сетцы, і па выніках нашай работы: з пачатку года спынена ўжо 23 злачынствы.

* “Спайсы” — (англ. Spice — заправа, спецыі) — сінтэтычныя курыльныя сумесі, якія пастаўляюцца ў продаж у выглядзе травы з нанесеным хімічным рэчывам.

** “Спіды” — (англ. Speed — хуткасць) — сінтэтычныя стымулятары амфэтамінавага шэрагу.

Алена ЛЕПЛЯНІНА-КУБАР.