На асабістым рахунку егера Асіповіцкай аргструктуры РДГА “БТПР” Валянціна Фурса 42 здабытыя ваўкі і яшчэ 10 — сумесна з другімі паляўнічымі. Гэта свайго роду рэкорд!

Для Валянціна Іосіфавіча ачыстка лесу ад непажаданага драпежніка не руцінны службовы абавязак, а хутчэй змаганне з разумным, хітрым і дужым ворагам. Найчасцей ён ідзе на паляванне адзін, таму атрымліваецца нешта накшталт рыцарскага адзінаборства. Зразумела, наколькі гэта рэальна ва ўмовах, калі паміж яго ўдзельнікамі мірнае суіснаванне немагчыма па вызначэнні.

Ваўкі — бадай адзіны від млекакормячых, які знішчаецца не ад таго, што нясе пагрозу непасрэдна чалавеку (як тая ж ліса — пераносчык шаленства). Усё прасцей і непазбежней: “шэрыя паляўнічыя” ніяк не ўпісваюцца ў правілы, якія людзі прадпісваюць навакольнаму асяроддзю, і вымушаны іх парушаць для таго, каб не памерці з голаду.

“Санітарамі лесу” ваўкі даўно не з’яўляюцца — за здароўем і памерам папуляцый дзікіх жывёл пільна сочаць арандатары паляўнічых угоддзяў, а разумныя драпежнікі ствараюць пагрозу моладзі дзікіх капытных ды хатняй жывёле. Так што нават у запаведніках іх колькасць жорстка рэгулюецца, а на звычайных тэрыторыях гэты звер увогуле аб’яўлены па-за законам.

— Ці справядліва, што чалавек адабраў у ваўкоў іх спрадвечныя паляўнічыя ўгоддзі і, па сутнасці, не пакінуў ім месца “пад сонцам”? — стаўлю рубам правакацыйнае пытанне. Ды толькі вопытны егер сабе на яго даўно адказаў:

— Даць ваўкам волю, дык яны будуць імкліва размнажацца, з’ядуць амаль усіх лясных жывёл. Дастанецца і свойскай жывёле, пры пэўных умовах і лю-дзям. Такое ўжо было пасля Вялікай Айчыннай…

Калі быў яшчэ малы, у Татарцы жыў вядомы паляўнічы Анатоль Дражын. Ваўкоў у наваколлі вадзілася яшчэ даволі многа, але ваўчанят яму было шкада. Неяк паспрабаваў прыручыць “зубасцікаў”. Знешне атрымалася паспяхова — прызнавалі чалавека сваім важаком і ва ўсім слухаліся. За адным выключэннем: не нападаць на жывёл-птушак, што лічылі “здабычай”, яны не маглі. Адточаныя драпежныя інстынкты не пераадолець ніякай дрэсіроўкай…

Ды і нельга сказаць, што ваўкам у нашай краіне зусім няма месца. Хутчэй — наадварот, у той ж Чарнобыльскай зоне драпежнікам ніхто не перашкаджае. Ды і ўвогуле паляўнічыя сёння не асабліва зацікаўлены ў барацьбе са шкоднымі драпежнікамі — няма матэрыяльнага стымулу. За кожнага забітага ваўка ці ваўчыцу налічаецца адпаведна па 3-5 балаў. Набярэш тузін — маеш права бясплатна здабыць казулю, 26 балаў — маладога лася, 40 — лася дарослага. Аднак калі палічыць, колькі трэба для здабычы ваўкоў часу і клопату, дык узгаданыя бонусы не выглядаюць асабліва прывабнымі. Для параўнання: у СССР за здабытага ваўка плацілі 100 рублёў і давалі бясплатную ліцэнзію на маладога дзіка, а за сем — адпаведна 700 рублёў і ліцэнзію на трафейнага лася. Адчуваецца розніца?

— І колькі ж сёння ваўкоў на Асіповіччыне?

— Апошнім часам у драпежнікаў назіраецца падзел па вонкаваму выгляду: звычайныя для нашых мясцін — высокія, доўгія, з масіўнай мускулатурай і прышэльцы — нізкія, шырокія, больш лёгкія. Адкуль з’явіліся апошнія не ведаю, але дарослы воўк за суткі прабягае да 80 кіламетраў і перасоўвацца з такой хуткасцю можа больш тыдня. Так што да нас могуць завітаць “турысты” з той жа Чарнобыльскай зоны, з Украіны, Расіі, Літвы, Польшчы…

На маю думку, колькасць ваўкоў на Асіповіччыне зараз можа дасягаць 70 асобін. У лясах вакол Татаркі, Ясеня, Ялізава, якія ведаю добра, іх недзе трыццаць. Ёсць сярод татаркаўскай міні-папуляцыі адзін зусім не звычайны — чорны. Некалькі разоў ён трапляў у поле зроку паляўнічых, у тым ліку і мне, аднак ні на якія людскія хітрыкі пакуль не паддаецца.

Увогуле, не такая і рэдкасць, калі воўк дажывае да глыбокай старасці. Чалавек вядзе сярод гэтых жывёл інтэнсіўны натуральны адбор, таму з пакалення ў пакаленне свае гены перадаюць толькі самыя дужыя, асцярожныя, прадбачлівыя і разумныя. Ды і жыццёвым вопытам дзеляцца — часта разам з ваўком і ваўчыцай жыве ваўчаня-пераярак, з мінулагодняга памёту, які ад бацькоў вучыцца змагацца за жыццё, дапамагае ім гадаваць малых ваўчанят.

Зараз двое ваўкоў здольны без рызыкі для сябе зарэзаць лася вагой у паўтоны, а пры зімовым паляванні на зайцоў яны, можна сказаць, ужываюць зусім чалавечую тактыку: адзін перакрывае сцежку, пратаптаную ў снезе грызунамі, астатнія акружаюць месца кармёжкі і гоняць аблавухіх на “засаду”. Спрыяе ваўкам і рост колькасці баброў, якіх здабываць таксама нескладана.

Што ж тычыцца “запасаў трываласці” арганізма драпежніка, дык яны проста казачныя. Неяк воўк патрапіў у пастку і, хоць здолеў выцягнуць лапу, яна аказалася зламанай-перакручанай вышэй каленнага сустава. З цягам часу нага зраслася, толькі няправільна: тры нагі нясуць уперад, адна клыпае назад… Аднак і пакалечаны, ён памёр не з голаду, а загінуў у аблаве.

— Калі ваўкі так добра прыстасоўваюцца да самых неспрыяльных умоў, паляўнічым трэба шукаць больш дзейсныя спосабы іх знішчэння?

— Хутчэй — карыстацца самымі надзейнымі з правераных часам. Іх усяго два: аблава ды пастка.

Для аблавы трэба папярэдне акружыць кавалак лесу плошчай каля 5 квадратных кіламетраў стужкай з чырвонымі сцяжкамі. Чырвоны колер — даніна традыцыі: воўк спадзяецца не на зрок, а на нюх ды слых, так што галоўнае ў агароджы — яе моцны “чалавечы” пах і правільная вышыня, каля паўметра. Потым група паляўнічых прачэсвае агароджаны лес і гоніць усіх жывёл аддуль у бок “нумароў” — лініі стралкоў. Аднак далёка не заўсёды ўдаецца здабыць усіх акружаных ваўкоў. Той, што са страху пераскочыў праз “пахучую” вяроўку, больш яе не баіцца. Сам з аблавы ўцякае і іншых за сабой вядзе.

Паставіць правільна  пастку — таксама цэлая навука. Трэба дакладна вылічыць месца, дзе трымаюцца ваўкі, і зрабіць прыманку. Для яе бяруцца ласіныя вантробы і скура — рэшткі ўдалага палявання. Побач з прыманкай ставяцца пасткі. Іх папярэдне рыхтуюць — настойваюць пэўны час у вадзе, куды намешаны тыповыя для выбранага месца расліны ды глеба. Ну і схаваць трэба ўсё так, каб прыкмет чалавечай дзейнасці не засталося. Самая нязначная памылка — воўк адчуе небяспеку і, хутчэй за ўсё, не стане рызыкаваць.

— Ваўкі выдатна разумеюць, што ад чалавека ім лепш трымацца падалей. Аднак раз-пораз яны адважваюцца на “рэйды” ў вёскі. Чаму?

— На такія авантуры ідуць звычайна старыя ваўкі-адзіночкі. У іх выпадаюць зубы, здабыць спрытную дзічыну ўжо не па сілах, а буйная рагатая жывёла на ферме насамрэч даволі лёгкая здабыча. Сабак ваўкі не баяцца, хутчэй — наадварот, у вартаўнікоў зброі няма, а калі і ёсць, гэта не заўсёды небяспечна.

Быў выпадак, калі воўк параніў на ферме ў вёсцы Ясень 7 цялят, аднак да таго, як на шум прыбег наглядчык, зарэзаць ніводнага не здолеў. Драпежнік збег, але я быў упэўнены, што ён вернецца, каб давесці справу да канца. Пераканаў у гэтым кіраўніцтва гаспадаркі, зрабілі засаду на даху фермы. Воўк сапраўды з’явіўся на наступную ноч, аднак аднаму з паляўнічых не хапіла вытрымкі, ён стрэліў надта рана і недакладна. Звер да апошняй магчымасці трымаўся за плотам, і гэта тактыка спрацавала: карцеч патрапіла ў штакеціны, а непажаданы госць зноў знік, не атрымаўшы ніводнай драпіны.

Гутарыў Дзмітрый САЎРЫЦКІ.