У Беларусі гэты інструмент з’явіўся прыкладна ў XVI стагоддзі, калі беларусы, асабліва магнацкая моладзь, сталі часцей бываць у заходніх краінах і, вяртаючыся, прывозілі з сабой новыя прадметы і ідэі. Цымбалы згадваюцца ў “Малой падарожнай кніжыцы” Францыска Скарыны. І ўжо ў тыя часы — каля 1522 года — цымбалы гучалі як на народных гуляннях, так і пры дварах беларускіх шляхцічаў і магнатаў.

Цымбалы часта выкарыстоўваліся і пры каталіцкіх царквах. Напрыклад, вядома, што ў 1605 годзе яны былі адным з ансамблевых інструментаў езуіцкай капэлы. А ансамбль з цымбалаў, скрыпкі і бубна доўгі час быў адным з самых распаўсюджаных у Беларусі.

Ганна Арашкова ўзначальвае ўзорны аркестр народных інструментаў ДШМ     № 1 ужо 30 гадоў і ведае пра цымбалы амаль усё.

— Гэта ўнікальны інструмент, які валодае багатай музычнай выяўленчасцю, ён можа гучаць як фартэпіяна і як званы, — гаворыць Ганна Віктараўна. — Светлая і тонкая тэмбральная афарбоўка прылады, яркі, але ў той жа час далікатны і доўга не згасальны гук надзвычай прыемны на слых. Увогуле беларускія цымбалы — свайго роду візітная картка краіны, яе ўнікальны тэмбр.

Многія майстры з цікавасцю падыходзілі да вырабу гэтай музычнай прылады, таму і цымбалы ў розных рэгіёнах краіны былі розныя. Некаторыя мацавалі на стол, ставілі на калені, а бывала, іх увогуле падвешвалі папружкамі на плечы.

Корпус цымбалаў звычайна вырабляецца з клёну, а дэка — з высакагорнай рэзананснай елкі. На інструменце іграюць спецыяльнымі драўлянымі малаточкамі — вы-бівачкамі, што маюць адмысловую выгнутую форму, якія пры неабходнасці для змякчэння гуку абцягваюць скурай ці тканінай.

У савецкі час у Барысаве была фабрыка па вырабе цымбалаў, яны каштавалі на тыя грошы 80 рублёў. Але потым яе закрылі. Зараз інструмент выпускаюць на Мінскай фабрыцы і прыватнае прадпрыемства ў Барысаве.

Слова “цымбалы” мае яшчэ адно значэнне. Так часам называюць сагаты — музычную прыладу ў выглядзе маленькіх металічных сподачкаў дыяметрам 2 см, звычайна іх выкарыстоўваюць падчас выканання танца жывата.

Сёння ў музычнай школе № 1 асвойваюць ігру на цымбалах больш за 30 чалавек. Дзесяць удзельнічаюць у аркестры, хтосьці ўжо выступае, а іншыя пакуль што спрабуюць свае сілы. У большасці гэта дзяўчынкі ад 9 да 14 гадоў. Ужо пасля першага класа нашы дзеці выступаюць на выніковых канцэртах, практыкуюцца.

Рэпертуар вельмі разнастайны. Гэта не толькі народныя кампазіцыі, але і класічныя і сучасныя. І калі раней мы слухалі ігру на цымбалах у суправаджэнні фартэпіяна ці іншага інструмента, то зараз сучасныя беларускія кампазітары, напрыклад, Уладзімір Кур’ян і Аліна Атрашкевіч, пішуць менавіта сола. Трэба дадаць, што пры выкананні таго ці іншага твора выкарыстоў-ваюцца не толькі выбівачкі, але і пальцы і наладкавы ключ.

Цымбалы — гэта інструмент, да якога ў краіне ставяцца з асаблівым трапятаннем, таму мастацтва ігры на ім беражліва перадаецца з пакалення ў пакаленне.