На
Гомельшчыне, радзіме Сцяпана Саханчука, да гэтага часу праводзіцца архаічны
абрад “Пахаванне стралы”. Прыпадае ён на 40-ыя суткі пасля Вялікдня —
“замыкаючы” зіму і “адмыкаючы” лета, і спрыяе багатаму ўраджаю. На жаль,
носьбітаў традыцыі штогод застаецца ўсё менш. Летась абрад як аб’ект
нематэрыяльнай спадчыны ўзяты пад ахову ЮНЕСКА. Аднак ці зможа дапамагчы нават
такая сур’ёзная арганізацыя ў сітуацыі, калі традыцыя не знаходзіць маладых
паслядоўнікаў? Аб тым, наколькі эфектыўна захоўваецца наша культурная спадчына
сёння, у тым ліку і на Асіповіччыне, якім чынам і кім гэтае захаванне
здзяйсняецца і распавядае ён — “пажыццёвы” канцэртмайстар, спецыяліст па баянах
і кантрабасах.

Музычныя вандроўкі

Падчас
нядаўніх “Калядных шчадровак” Сцяпан Сававіч атрымаў ад аддзела культуры
Грамату за вялікі ўклад у адраджэнне нацыянальнай культуры Асіповіччыны. У чым
жа выяўляецца гэта?

За яшчэ не
скончаную кар’еру канцэртмайстар “прапусціў” праз свае рукі багата калектываў.
Пасля заканчэння Магілёўскага культ-асветвучылішча стаў акампаніятарам у
раённым Доме культуры, дзе затрымаўся, аднак, нядоўга.

— Захацелася
вясковай “экзотыкі”, — распавядае ён. — Таму перабраўся ў Крамокскі клуб, дзе з
бабулямі арганізаваў першы ў сваім жыцці калектыў — “Вячоркі”. З намі нярэдка
выступалі “Шамакі”: бацька і два сыны, якія гралі на інструментах узростам у
два стагоддзі. І тыя, і другія выконвалі музыку, перанятую ад прадзедаў і
прабабак, — аўтэнтычную. У сярэдзіне 1980-х і напачатку 1990-х гадоў такіх
калектываў у раёне заставалася нямала. Аднак паступова іх месца займалі
выканаўцы стылізаванага фальклору.

У 1984 годзе
па ўласнай просьбе канцэртмайстар перавёўся ў Вяззе. Тутэйшы клуб дзейнічаў
актыўна, таму за месяц Сцяпан мог працаваць на 30 канцэртах. І так — 6 гадоў.

Затым удвая
большы час баяніст правёў у клубе пры кардона-руберойдавым заводзе, займаючыся
“цэхавай” самадзейнасцю. Разам з Юрыем Камісаравым стварыў калектыў “Дзівакі”,
паралельна ў Вязаўніцы акампаніраваў хору з 40 чалавек.

Пры яго
актыўным удзеле ўнушальная частка мясцовых калектываў стала “народнай”. Для гэтага
назапашвалася праграма на 45 хвілін і здаваўся экзамен спецыяльнай камісіі. Так
“народнымі” сталі “Люлечка”, “Куцьцякі”, “Сузор’е”, вязаўніцкі хор і г.д.

Сёння Сцяпан
Саханчук — канцэртмайстар у Пратасевічах, Лапічах, Ліпені і Вязаўніцы.

“Дыназаўры”- канцэртмайстры і нотныя “зомбі”

Куды знікаюць
выпускнікі музычнай школы і чаму не папаўняюцца шэрагі так запа-трабаваных
канцэртмайстраў? На гэта пытанне адказвае так:

— Выпускнікі
не знікаюць. Але канцэртмайстар павінен па нотах ці без падыграць каму
заўгодна. Сёння ў Асіповічах такіх чацвёра: я, Мікалай Забаўскі, Аляксандр
Лапанік і Аляксандр Яршоў. А ў выхаванцаў школы альбо не хапае практычнага
вопыту, каб стаць акампаніятарам-універсалам, альбо адсутнічае слых. Дзеці граюць
“з аркуша”, не ўмеюць імправізаваць. Вось і растуць нотныя “зомбі”, якія потым
прыходзяць да мяне з просьбай перакласці аўдыёзапіс на ноты.

Па вечарах
Сцяпан раз’-язджае па ўсёй Асіповіччыне: рэпеціруе з “народнікамі”. Адзін
занятак цягнецца 3-4 гадзіны. Дзякуючы, напры-клад, “Люлечцы” музыка пабываў у
Расіі, Малдове. А наконт арганізаванага ім фолк-мадэрн-гурта “Куцьцякі”
дырэктар Магілёўскага культасветвучылішча неяк сказаў: “Два гурты ведаю ў
Беларусі — “Песняры” і “Куцьцякі”…

Ёсць стымул
для працы, праўда?

Пітэры Пэны, якія выраслі…

У фільме з
Дасцінам Хофманам “Крук” Пітэр Пэн вырастае і забывае, што марыў і лятаў.
Сучасныя беларусы нагадваюць гэтага састарэлага героя, бо хтосьці — забыў, а
хтосьці — не хоча ведаць, як продкі выдатна спявалі.

— Маё
пакаленне расло ў час, калі народная музыка не захоўвалася, лічылася
“калгаснай”, — кажа Сцяпан Сававіч. — Затое быў папулярны ваенна-патрыятычны
рэпертуар, а таксама псеўдафальклор. Таму бабулькі разглядаліся, прабачце, на
ўзроўні племені афрыканскіх абарыгенаў, хаця і вельмі цікавага.

Напачатку
1990-х гадоў паднялася хваля адраджэння аўтэнтычных спеваў у фармаце “вячорак”,
але, не зразумелая, паступова спала. “Вясельныя песні саступілі караоке і
фанаграмам. Раней пасля святкавання шлюбу адвальваліся рукі: людзі пелі
гадзінамі”, — прызнаецца спрактыкаваны баяніст.

Сёння нават
фестывалі народнай музыкі кшталту “Калядных шчадровак”, па словах Сцяпана,
ладзяцца для саміх жа ўдзельнікаў:

— Просты
глядач на іх — рэдкасць. Людзі развучыліся слухаць і чуць. Думаю, што варта з
маленства, са школы і садка знаёміць з традыцыйнымі, сапраўднымі спевамі, такім
чынам развіваючы ў дзетак пачуццё музычнай гармоніі і слых. Выкананне твораў
бабулькамі да костак працінае: так не кожны прафесіянал зможа. Толькі вось яны паступова
сыходзяць, а мы назапашанае імі не збіраем, а страчваем…

Гутарыла Ганна ФАРЫДОВІЧ.