Культура

Калі не мы, то хто?

Андрэй і Лана Дараганы — даўнія сябры раённага гісторыка-краязнаўчага музея. У тым ліку дзякуючы іх дапамозе экспазіцыя ўстановы набыла тэматычную цэласнасць і, што асабліва важна, уласны твар.

Напрыканцы мінулага тыдня муж і жонка Дараганы ў чарговы раз наведалі важныя для іх мясціны Асіповіччыны і, як заўсёды, прыехалі не з пустымі рукамі.

Для Дараганаўскага храма яны прывезлі звон, адліты на ўласныя сродкі, для адзінокіх састарэлых вёскі і выхаванцаў сацыяльнага прытулку ў Ясені — гуманітарную дапамогу. Ну а для музея — каля сотні прадметаў і дакументаў, датуемых 1904-1956 гадамі.

Перадача гістарычных артэфактаў прайшла ў не зусім звычайным фармаце, бо ўтрымлівала элемент нечаканасці. Сярод прывезеных прадметаў былі такія, што амаль стагоддзе захоўваліся ў некранутай упакоўцы іншымі прадстаўнікамі роду, і што там знаходзіцца, Андрэй і Лана толькі здагадваліся. Гэтыя знаходкі ў першапачатковым выглядзе трапілі ў музей: Дараганы вырашылі ўскрыць упакоўку ў момант перадачы, каб зрабіць сюрпрыз і сабе, і прысутным.

Інтрыга ўдалася. Напрыклад, таемны сакваяж канца 20-х-пачатку 30-х гадоў утрымліваў стандартны для сённяшняга часу набор прадметаў штодзённай жаночай гігіены і парфумерыі. Здаецца, дробязь, але, як кажуць, адчуем розніцу. Тое, што ў Еўропе было звычайным яшчэ да Другой сусветнай вайны, у СССР стала даступным напрыканцы 80-х…

Своеасаблівы “землятрус шаблонаў” у прысутных выклікалі і некаторыя старажытныя дакументы. Напрыклад канверт, датуемы 3.12.1904 г. і падпісаны вельмі проста: “Рыга, Яе правасхадзіцельству Юстыніі Мікалаеўне Дараган”. Здаецца, трагікамічны чэхаўскі сюжэт пра пісьмо, адпраўленае “на деревню, дедушке”, быў узяты з кантэксту колішніх рэалій.

Аднак самае моцнае ўражанне пакідае ліст дзеда Андрэя Дарагана, напісаны вясной 1956 года ў Новых Крынках — такую назву меў маёнтак старэйшыны роду ў Фінляндыі. Па форме — узор высокай эпісталярнай культуры, па змесце — мудры запавет маладым аб прынцыпах, на якіх трэба будаваць свой лёс. Цытаты:

“…ваши предки по отцу принадлежали к Дворянству Полтавской губернии, но вы этим не гордитесь, а считайте, что это возлагает на вас известные обязанности”.

“Поколение ваших родителей пережило в свои ранние годы ужасный переворот в России, было разбросано по всему свету и перемешалось, но не ассимилировалось с другими народами. Я надеюсь, что вам будет житься легче в более нормальной обстановке и что вы исполните, может быть, одну из исторических целей русского разгрома — распространение нашей культуры и духовности среди других народов”.

Становішча абавязвае — менавіта ў гэтым галоўны матыў Андрэя Дарагана ў напружанай, патрабуючай шмат часу і дастаткова затратнай фінансава дзейнасці, якая адпавядае па духу закліку яго дзеда. Ну а тое, што з ім побач жанчына, якая цалкам падзяляе светапогляд і маральныя каштоўнасці, таксама прадказана ў запавеце з Новых Крынак:

“…Тут не должно быть никаких разногласий по важным жизненным вопросам, и только тогда ваша жизнь будет гармоничной и дети ваши, носящие имя отца, будут понимать, что мать и отец — одно. Без такого полного согласия или без детей у вас будет узаконенное сожительство, а не семья”.

Сёння свае намаганні і рэсурсы Андрэй і Лана Дараганы канцэнтруюць у некалькіх кірунках. Акрамя супрацоўніцтва з Асіповіцкім гісторыка-краязнаўчым музеем, трэба ўзгадаць арганізацыю выставы “300 гадоў на службе Айчыне”. Гэта маштабны праект, прысвечаны мужчынам роду Дараганаў, якія пакінулі значны след у гісторыі, культуры і эканоміцы васьмі краін: Расіі, Беларусі, Латвіі, Літвы, Эстоніі, Фінляндыі, Швецыі і Францыі.

Адны з іх былі вайскоўцамі і ўдзельнічалі ў знакамітых бітвах, другія займалі высокія адміністрацыйныя пасады, іншыя рабілі важкі ўнёсак у павышэнне якасці жыцця асобных рэгіёнаў, а часам і ўсяго чалавецтва. Пра дараганаўскі след у развіцці нашага раёна ўзгадваць не будзем. А вось удзел галоўнага хіміка знакамітай фірмы “Л’арэаль” Барыса Дарагана ў вынаходніцтве аэразольных балончыкаў, напэўна, для многіх будзе нечаканасцю.

Выставу плануецца прадэманстраваць ва ўсіх пералічаных краінах, аднак кавід-рэаліі пакуль гэтаму замінаюць. З аднаго боку — непрыемна. З другога — узнікаюць дадатковыя магчымасці: у праекце задзейнічана некалькі музеяў з розных краін, так што пераадоленне агульных складанасцей умацоўвае сувязі паміж іх супрацоўнікамі. А каштоўнасць цесных кантактаў паміж калегамі і аднадумцамі для міжкультурнага дыялогу цяжка пераацаніць.

Яшчэ адна ініцыятыва Дараганаў — дапамога таленавітым беларускім мастакам у “пакарэнні Еўропы”. Сярод тых, чыя персанальная выстава можа быць праведзена ў Стакгольме, Лана і Андрэй дружна назвалі імя Алены Ерашэвіч — фотамастачкі, якую землякам наўрад ці трэба прадстаўляць.