Рамяство

Папяровыя карункі

Напярэдадні Новага года вітрыны магазінаў, вокны дамоў і нават устаноў, асабліва дзіцячых, упрыгожваюцца дзівоснымі карцінкамі. Тут можна ўбачыць сані з Дзедам Марозам, карагод вакол ялінкі, розных звяроў у зімовым лесе… Але не ўсе ведаюць, што гэтыя работы выкананы ў тэхніцы выцінанкі. І занятак гэты зусім не новы для нашай мясцовасці.

Выцінанка — ажурны ўзор, выразаны з паперы. І адносіцца ён да дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва. У беларускай культуры папяровыя карункі з’явіліся, калі былі пабудаваны папяровыя фабрыкі. Узоры бралі з навакольнага свету, таму ў іх пераважалі раслінныя матывы, жывёлы, часам казачныя сюжэты, прысутнічаў і палёт фантазіі.

У XIX-пачатку XX стагоддзя выцінанкі ўжываліся для афармлення жылля, аздаблення інтэр’ера ў святочныя дні. З паперы рабілі сурвэткі на паліцы, бардзюры на рамы, фіранкі.

У савецкі час матывы і прыёмы выцінанкі былі пашыраны ў афармленні кніг, упаковак, паштовак. А вось у дамах ажурныя работы з паперы сустракаліся рэдка.

Прыемна, што ў пачатку ХХІ стагоддзя мастацтва нашых бабуль стала адраджацца. Праяўляецца яно часцей у зімовым аздабленні вакон. Радуе далучэнне да гэтай часткі культурнай спадчыны маладога пакалення. Так, у філіяле мастацкага кірунку дзіцячай школы мастацтваў № 1 ужо некалькі гадоў працуе гурток, на якім дзеці знаёмяцца з выцінанкай. Групы займаюцца на Першамайскай, 13 і ў СШ № 3. Кіраўнік гуртка Вераніка Шынкарова была здзіўлена, што гэта дзейнасць зацікавіла не толькі дзяўчынак. Хлопчыкі ахвотна выразаюць узоры, толькі выбіраюць больш блізкую ім тэматыку. Наведваюць заняткі і вучні інтэграваных класаў, для якіх любая ручная праца карысная, бо развівае дробную маторыку.

Здавалася б, выцінанка — простая справа, для якой нічога, апроч паперы ды нажніц, не патрабуецца. Але ж гэта не зусім так. Акрамя нажніц, выкарыстоўваюцца скальпелі, а папера бярэцца рознага памеру, колеру, з падложкамі. Дарэчы, каб узор не пераводзіць з шаблона на аркуш, а адразу вырэзваць, Вераніка прыдумала спецыяльныя сталы са шкляной паверхняй, пад якой замацаваны адмысловыя лямпы. А рэалізаваць задуму дапамог яе тата. Вучням вельмі падабаецца працаваць на такім абсталяванні. Гэта пацвердзіла і Арына Бурлака, якая вырэзвала вясёлага Снегавіка і ёлачныя шары для аздаблення свайго дома.

Нярэдка рабяты прыводзяць з сабой сяброў, каб паказаць, чым займаюцца. Тым становіцца цікава, і яны таксама пачынаюць удзельнічаць у гуртку. Узроставых абмежаванняў у гэтага рамяства няма: падабаецца і вучням пачатковых класаў, і ўжо амаль дарослым, бо тэмы і сюжэты кожны можа выбраць на свой густ. Некаторыя аддаюць перавагу жывёлам, іншым даспадобы нейкія геаметрычныя ці раслінныя ўзоры. Ёсць і тыя, хто выбірае сюжэты мастацкіх твораў. А Вераніка Вітальеўна ахвотна выконвае работы паводле беларускай міфалогіі, дзе чароўным чынам пера-плятаюцца нейкія дзівосныя істоты, і не адразу можна знайсці кожную з іх на карціне. Тым і заварожваюць. Дарэчы, гэта добры сродак для знаёмства з паданнямі ды легендамі свайго народа. Такія шэдэўры, канечне ж, яшчэ не па плячы выхаванцам. Але пры наяўнасці цярпення, уседлівасці і творчай жылкі праз год-два заняткаў атрымоўваюцца вельмі цікавыя работы. Пацвярджэнне таму — дыпломы лаўрэатаў І і ІІ ступеней Міжнароднай алімпіяды па дэкаратыўна-прыкладной творчасці, якія атрымалі Ангеліна Юрчык і Лізавета Наўдзюнас. І не толькі ўзнагароды вабяць рабят, але і магчымасць займацца карыснай і захапляльнай справай. Каробкі, свяцільні, пано, зробленыя сваімі рукамі, вельмі прыемна падарыць родным, а аб’ёмнымі сняжынкамі, ёлачкамі, фігуркамі анёлаў, снегавікоў хлопчыкі і дзяўчынкі з радасцю ўпрыгожваюць свае дамы. Яны ствараюць атмасферу свята і саграваюць значна мацней, чым купленыя на рынку аздабленні.