Заўтра дзень самага цікавага і загадкавага віда
мастацтва — беларускага кіно. Мне ж якраз пашанцавала мець дачыненне да кінематографа.Падчас вучобы ў Інстытуце журналістыкі БДУ
запрасілі працаваць у прэс-цэнтры міжнароднага кінафестывалю “Лістапад”, што
ладзіцца ў Мінску. Прэс-канферэнцыі, конкурсныя і пазаконкурсныя паказы
мастацкіх і дакументальных фільмаў, кулуарныя размовы з акцёрамі, сцэнарыстамі,
рэжысёрамі… “Лістападзіла” тры сезоны. Два тыдні, якія цягнуўся
кінафестываль, былі настолькі насычанымі, што пра іх можна смела сказаць:
маленькае жыццё.

Сёлета мне выпала ўнікальная магчымасць стаць
наогул сапраўдным “кіношнікам”, і адмовіцца ад запрашэння на здымкі
поўнаметражнага мастацкага фільма не магла. Паспрабавала сябе ў ролі скрыпта —
памочніка рэдактара карціны. Сачыла, каб акцёры не адхіляліся ад сцэнарыя.
Падказвала рэплікі, занатоўвала, што было сказана ў розных дублях…

Акрамя скрыпта, была асістэнтам па акцёрах
(замяняла дзяўчыну, якая здавала экзамен у інстытуце), касцюмерам (мастак па
касцюмах неяк даведаўся, што я ўмею шыць) і нават знялася ў эпізодзе (актрыса
з’ехала на спектакль).

Паводле дамовы з прадзюсарам, не магу агучыць ні
назву фільма, ні прозвішчы выканаўцаў роляў. Скажу толькі, што папрацавала з
вельмі вядомымі рускімі акцёрамі. Адзін з іх, напрыклад, іграў Пушкіна,
Ясеніна, другіх…

Цяпер — прапанова вы-правіцца ў сціслую
экскурсію на здымачную пляцоўку. Адразу папярэджваю: праца ў кіно — не казка.
Тое, што мы пабачым, радыкальна адрозніваецца ад таго раю, які нам паказвае
тэлевізар.

…На гадзінніку — 6 раніцы, час выязджаць на
пляцоўку. Кожныя 2-3 дні група змяняе месца дыслакацыі. Сёння па плане — закінутая
вёска ў Дзятлаўскім раёне Гро-дзенскай вобласці. Прыяз-джаем на базу (так
называецца стаянка аўтамабіляў трупы, рулотаў для акцёраў і штаба, грым-вагена
грымёркі, касцюм-вагена, буфета). Холадна, на траве — першы снег. На ўзгорку
грэюцца каля раскладзенага вогнішча людзі ў шынелях — групоўка, якая актыўна
задзейнічана ў творчым працэсе: здымаем ваенныя дзеянні. Да дрэў прывязаны
коні. Іх больш за трыццаць: вайна немагчыма без батальных сцэн…

Чакаем рэжысёра, які прыедзе на гадзіну пазней.
Пакуль мастакі, рэквізітары, рэканструктары рыхтуюць пляцоўку для здымачнага
дня. Касцюмеры чысцяць кіцелі, прышываюць гузікі і эпалеты. Мая праца пачнецца
толькі падчас репэтыцыі сцэны. Ад прыезду да гэтага моманту можа прайсці больш
за 4 гадзіны…

Хутка адчыніцца буфет і сонны повар выдасць нам
сняданак: гарбату альбо каву і бутэрброды ці сасіску ў цесце. Людзей на базе
вельмі шмат, больш за дзве сотні, таму ў чарзе па сваю порцыю можна прамерзнуць
больш за гадзіну.

Нарэшце дачакаліся рэжысёра. Ён карэкціруе
дзеянні мастакоў і рэквізітараў. Сёння здымаем у вадзяным млыне, што захаваўся
з пазамінулага стагоддзя. Мастак-пастаноўшчык зрабіў з яго сапраўдны шэдэўр у
стылі першай паловы ХIХ стагоддзя. Жыхары хутара часам падыходзяць да нас і
дзівяцца на будынак, які сапраўды не пазнаць.

Прыехалі акцёры. Асістэнт прынесла ім гарачай
кавы, і яны адправіліся да касцюмераў. Потым — грым. У інтэр’еры кіпіць работа.
Прывязваюць гусей, якія крычаць і спрабуюць узляцець, расстаўляюць свечы па
жырандолях, гліняны посуд — па паліцах шынка (у яго і ператварылі былы млын
нашы мастакі).

“Ася! Тэкст акцёрам!” — крычыць другі памочнік
рэжысёра. Гэта абазначае толькі адно: пачынаецца рэпетыцыя. Падчас прагонаў з
тэкстам, які акцёры часта бачаць упершыню ў дзень здымак, аператары са
шматлікімі асістэнтамі наладжваюць оптыку.

“Цішыня на пляцоўцы! Здымаем!” — дае каманду
рэжысёр. І доўгачаканыя словы: “Матор, камера, паехалі!”. Гукавікі трымаюць
пухнатыя мікрафоны, я занатоўваю рэплікі акцёраў. Адна камера здымае агульны
план, ездзіць узад-уперад і ловіць кожны рух акцёраў, другая адказная за
сярэдні план. Пасля трох-чатырох дубляў — паміж імі хвілін дваццаць, а то і ўся
гадзіна адводзіцца на папраўку касцюмаў-грыму-рэквізіту — пачынаецца самы
адказны момант — буйныя планы. “Што там па тэксце? Я забыўся!” — падбягае да
мяне акцёр, прагна чытае сваю рэпліку і гэтак жа імкліва ідзе “ў кадр”,
прамаўляючы самому сабе тэкст.

“Віншую вас! Вы толькі што зняліся ў кіно!” —
іранічна заўважае другі памочнік рэжысёра, звяртаючыся да касцюмера, якая
міжвольна “ўлезла” ў кадр. Такіх выпадкаў на пляцоўцы шмат — і даводзіцца
пачынаць працу з нуля. Рэжысёр нервуецца, памочнікі крычаць і злуюцца. Бедныя
“акцёры” сарамліва збягаюць на базу: там да-кладна ў кадр не ўлезуць…

Звяраем гадзіннікі: 17.30. Ужо прывезлі абед.
Пакуль не сабралася двухгадзінная чарга, можна хуценька падсілкавацца. Што ў
нас сёння? Грыбны суп, пюрэ са шніцалем, салата з капусты. Нарэшце можна
пагрэць здранцвелыя пальцы гарачай гарбатай!..

Трэба хуценька вяртацца на пляцоўку, бо змена
яшчэ і не думае канчацца, нягледзячы на тое, што павінна цягнуцца 12 гадзін.
Сёння нам не пашанцавала — здымаем у інтэр’еры, таму не залежым ад светлавога
дня: паставілі святло, і працаваць можна хоць да позняй ночы. Добра, што
акцёры, прызвычаеныя да такога шалёнага рэжыму, падбадзёрваюць усіх прысутных.
Жартуюць, разыгрываюць сцэнкі, эксперыментуюць альбо проста распавядаюць
забаўныя гісторыі з кіношнай практыкі.

“Змена скончана!” — чуем, нарэшце, такі жаданы
кліч рэжысёра. Праз гадзіны паўтары будзем у гасцініцы. Кароткі сон, і заўтра —
зноў на пляцоўку. Здымаць кіно…

Ася ПАПЛАЎСКАЯ.