Рэдакцыйны архіў складаецца з дзвюх частак: падшыўкі колішніх газет і фотаздымкі. І калі папаўненне друкаванай “паловы” адбываецца сістэматычна — штогод дадаецца адна, то са здымкамі ўсё крыху складаней. Акрамя штатных — зробленых журналістамі з нейкай нагоды, сюды трапляюць і цікавыя фотадакументы, перададзеныя чытачамі. Сярод апошніх — падборка “вулічных рэпартажаў” пачатку 70-х гадоў мінулага стагоддзя ад Юрыя Васюхнова, у той час юнага фотааматара.

Падчас чарговага разгляду гэтай калекцыі ўзнікла жаданне супаставіць візуальныя вобразы з рэаліямі, занатаванымі на старонках “раённых” “Запаветаў Леніна”, ну, скажам, за 1971 год. Атрымалася своеасаблівае падарожжа на машыне часу, поўнае нечаканых сустрэч і адкрыццяў. Некаторыя з іх прапануем зрабіць чытачам самастойна. На ілюстрацыях да тэксту размешчаны добра вядомыя куткі горада — такімі, якімі яны былі 44 гады назад. Пазнаеце іх самастойна? Не атрымаецца — подпісы напрыканцы старонкі.

Газета — старонкі кантрастаў

Галоўным патрабаваннем таго часу была інфармацыя аб дзейнасці Камуністычнай партыі і перавагах савецкага ладу жыцця, таму першая паласа кожнага нумара — а нярэдка і нумар цалкам — займаліся матэрыяламі, якія адносіліся да партыйна-палітычнай прапаганды. Яны выглядалі даволі разнапланава па форме, але па сэнсе амаль не адрозніваліся: паслядоўна даказвалі, што грамадзяне СССР жывуць у лепшай у свеце краіне, якая дынамічна развіваецца і лёгка пераадольвае ўсе перашкоды. Асобныя з іх проста раздражняюць сваёй наіўнасцю і непераканаўчасцю аргументацыі, але некаторыя пакідаюць моцнае ўражанне.

“З сацыялістычных абавязацельстваў калгаса “Новы шлях” на 1972 год:

Шляхам зніжэння сабекошту атрымліваемай прадукцыі і паляпшэння яе якасці ўзнімем рэнтабельнасць па гаспадарцы на 0,3% супраць 1971 года. Давядзем яе да 63%.

Пабудуем, механізуем і ўвядзем у дзеянне цялятнік на 200 месц, зерня-склад, зерняток, сянажную траншэю на 500 тон.

У 1972 годзе ўвядзем для дзяцей калгаснікаў школу, пабудуем лазню, двухкватэрны жылы дом. Сіламі гаспадаркі адрамантуем дарогу Каменічы– Асіповічы працягласцю 5 кіламетраў. Добраўпарадкуем вуліцы ў вёсцы Яноўка.

Падрыхтуем тры трактарысты і шэсць камбайнераў. Створым тры механізаваныя звяны па вырошчванні бульбы. Давядзем выпрацоўку на 15-сільны трактар да 560 га ўмоўнага ворыва”. (№ 153 ад 23.12.1971).

Усе свае абавязацельствы, дарэчы, калгас планаваў выканаць выключна за кошт уласных даходаў, якія пры ўзгаданай рэнтабельнасці, безумоўна, былі нядрэнныя. У наш час рэнтабельнасць сельскай гаспадаркі далёка не такая высокая: змяніліся эканамічныя ўмовы. Што ж тычыцца паляпшэння якасці жыцця сялян, то яно працягваецца і зараз, як таго патрабуюць праграмы стварэння аграгарадкоў, добраўпарадкавання паселішчаў і сістэма сацыяльных стандартаў і г.д.

А вось у выступленнях спецыялістаў, што друкаваліся на другой і трэцяй старонках, звычайна агучваліся звесткі, якія не зусім адпавядалі афіцыйна дэклараванай адсутнасці сацыяльных і эканамічных праблем.

“…З–за недахопу механізатараў часта зрываюцца аптымальныя тэрміны сяўбы, зацягваецца ўборка сельскагаспадарчых культур. А гэта адмоўна адбіваецца на ўраджаі.

…У гаспадарках раёна патрэбны яшчэ 187 механізатараў. Асабліва шмат кадраў не хапае ў калгасах імя Валадарскага, “Шлях Ільіча”, “Авангард”, “Чырвоны ўдар-нік”, саўгасах “Асіповіцкі” і “Карытнае”. (“А ў вас хапае механізатараў?” А.Азаранка, метадыст па тэхнічным навучанні — № 155 ад 28.12).

“…У калектыве будаўнічага ўпраўлення № 89 гультаі і прагульшчыкі не адчуваюць сур’ёзнага маральнага ўздзеяння… З–за прагульшчыкаў прадпрыемства нясе вялікія страты — па іх віне недавыканана будаўніча-мантажных работ на 26 тысяч рублёў”. (“Цаніць рабочую мінуту”, № 149 ад 14.12).

Праблема недахопу адказных і высокакваліфікаваных механізатараў існуе і зараз, хоць з укараненнем энергаёмістай тэхнікі яе ўплыў на эфектыўнасць вядзення сельскай гаспадаркі стаў меншым. А вось з парушальнікамі працоўнай дысцыпліны сёння ніхто не цырымоніцца. Іншая справа, што на якасныя працоўныя рэсурсы попыт адчувальна перавышае прапанову.

Добра забытае старое, ці Тагачасныя тэхнічныя панацэі

Напачатку 70-х раён быў пераважна сельскагаспадарчым, таму райгазета ўдзяляла шмат увагі справам калгасаў, жыццю вяскоўцаў. Асаблівае месца ў такіх матэрыялах займалі звесткі аб інавацыях, што абяцалі хуткае павышэнне прадукцыйнасці. Некаторыя з іх праз прызму часу вы-глядаюць даволі экстрэмальна, хаця, магчыма, рацыянальнае зерне ў іх было:

“Завершаны выпрабаванні перасовачнай гамаўстаноўкі “Колас”. Праведзеныя доследы паказалі, што радыяцыйная апрацоўка насення пшаніцы, кукурузы, гароху, аўса, гарбузоў, соі дае ў сярэднім прыбаўку ўраджаю ад 10 да 30%. Пры гэтым паскорылася паспяванне, палепшылася якасць прадукцыі. Прамысловасць ужо пачала серыйную вытворчасць установак”. (“З дапамогай радыяцыі”, № 150 ад 16.12).

“Метад апрацоўкі саломы аміячнай вадой прымянілі ў мінулым годзе… Сёлета апрацоўка стала больш удасканаленай і набыла масавы характар. Наколькі гэта выгадна рабіць, жывёлаводы ўпэўніліся. Павышаецца прыкладна ў паўтара раза спажыўнасць саломы. Жывёла з вялікай ахвотай паядае такі корм. Важна і тое, што пасля апрацоўкі аміячнай вадой корм не пашкоджваецца грызунамі і грыбкамі”. (“Салома становіцца спажыўней”. У.Сімага, заатэхнік калгаса “Бальшавік” — № 134 ад 9.12).

“Сіласаванне бульбы ў гаспадарцы ўведзена даўно. Летась, напрыклад, скармілі свінням 250 т сіласу, у гэтым нарыхтавана на 50 т больш. Тэхналогія прыгатавання простая. Устанаўліваецца агрэгат, які мые, а потым здрабняе клубні. Атрыманая маса шчыльна закрываецца ў цэментаванай траншэі. Спажыўнасць корму амаль такая ж, як у свежай бульбы. Яшчэ лепшы метад — прыгатаванне бульбяной мукі. Але ён складаны і ў кожнай гаспадарцы прымяняць яго нельга”. (“Сілас і мука… з бульбы”. М.Семчанка, галоўны заатэхнік саўгаса “Асіповіцкі” —                № 135 ад 11.11).

Пра іншае сказаць цяжка, а вось ідэю аб прымяненні карбаміду — аміячнай вады — для прыгатавання дабавак да высакаякасных кармоў для сельгасжывёлы паспяхова рэалізуе ЗАТ “Тоса-Агра”.

А як жа прамысловасць і транспарт?

У 1971 годзе ішла хуткая індустрыялізацыя раёна, і такая ака-лічнасць вы-клікала немалы гонар у жыхароў горада.

“Значэнне кардонна–руберойдавага завода цяжка перабольшыць. Ён будзе выпускаць 125 мільёнаў м2 каштоўнага будаўнічага матэрыялу. Гэта 8% саюзнага выпуску.

…Асіповіцкі завод будзе пастаўляць прадукцыю і многім саюзным рэспублікам. Адсюль яго не толькі рэспубліканскае, а і саюзнае значэнне. Пакуль у Мінску ёсць толькі адна руберойдавая ўстаноўка. Яна і напалавіну не задавальняе запатрабаванні новабудоўляў. У Беларусь руберойд завозіцца  з-за мяжы”. (“Індустрыяльны гігант” . Інтэрв’ю старшыні дзяржкамісіі па прыёму КРЗ В.Л.Бельдзюкевіча — № 153 ад 23.12).

Як заўсёды, на вышыні, трымаліся чыгуначнікі:

“Брыгада машыніста Івана Белага правяла з Маладзечна да Асіповіч цяжкавагавы поезд, вага якога перавышала за норму на 2.100 тон. Такі паказчык лічыцца рэкордным”. (“Рэкордны маршрут” — № 129 ад 20.11).

“У клубе чыгуначнікаў пачаўся кінафестываль пад дэвізам “На стальных магістралях СССР”. Мэта фестывалю: шырокі паказ тэхнічных і навукова–папулярных фільмаў, якія расказваюць аб новай тэхніцы на чыгуначным транспарце, прагрэсіўнай тэхналогіі, аб вопыце перадавых прадпрыемстваў магістралі”. (“Пачаўся кінафестываль” — № 119 ад 5.10).

Закладзены ў сямідзясятыя падмурак аказаўся трывалым, з цягам часу Асіповіччына пераўтварылася ў адзін з найбольш эканамічна-развітых рэгіёнаў Магілёўскай вобласці.

Побыт асіпаўчан-“сямідзясятнікаў”

Звестак аб матэрыяльным дабрабыце — актуальнай для кожнага чалавека часткі існавання — у тагачаснай газеце не вельмі многа. І калі пазітыў найчасцей зводзіўся да працэнтаў перавыканання гадавога плану тымі ці іншымі арганізацыямі, то негатыў агучваўся выключна на прыкладах гандлю, грамадскага харчавання і сэрвісу.

“Усё роўна, што ні зварыш — з’ядуць. А калі што каму не падабаецца, таксама знойдзены аргумент: усім не ўгодзіш.

Возьмем для прыкладу зноў сталовую № 2. Калісьці яна славілася беларускімі дранікамі, блінчыкамі з мясам, салатай. І нават біфштэкс у ёй падавалі, як належыць, са смажанай бульбай. Растлумачыць адсутнасць цяпер многіх папулярных страў можна дзвюма прычынамі: або не хочацца лішніх клопатаў, або повары не паспяваюць. Але ж ні адзін з варыянтаў не абмяркоўваўся прафсаюзам”. (“Дазвольце не згадзіцца”. Р.Новікава — № 122 ад 12.10).

Матэрыялы аб культурным жыцці, спорце, ахове здароўя таксама часта паведамлялі толькі аб дасягненнях і перспектывах:

“Поўным ходам і апярэджваючымі тэмпамі ідзе ў раённым аптэкарскім упраўленні нарыхтоўка лекавых траў. Асіповіцкімі аптэкамі закуплена 900 кілаграмаў каштоўнага зелля. Гэта амаль 120% гадавога плана. Сярод актыўных памочнікаў нарыхтоўкі раслін хацелася б адзначыць васьмідзесяцігадовага А.А.Станішэўскага з вёскі Прудок”. (“Эліксір здароўя — у нас”. Б.Шыманскі, упраўляючы аптэкамі — № 115 ад 25.09).

“Зараз у нашых калгасах праходзяць канцэрты эстрады Беларускай дзяржаўнай філармоніі. Выступленні майстроў мастацтваў перад працаўнікамі калгасаў “Чырвоны ўдарнік”, “Новы шлях”, ”Усход” выліліся ва ўрачыстае свята савецкай культуры”. (“Работнікі мастацтва — вёскам” — № 112 ад 18.09).

А вось з рэлігіяй і чамусьці з сіянізмам на старонках раённай прэсы вялася няспынная барацьба, прычым у вельмі агрэсіўнай форме. Прыводзіць цытаты з адпаведных матэрыялаў не будзем: сёння выпады ў бок “ідэалагічных ворагаў” выглядаюць грубымі і, шчыра кажучы, прыцягнутымі за вушы. Што цікава — сярод аўтараў узгаданых публікацый амаль выключна значыліся навуковыя супрацоўнікі кафедры марксісцка-ленінскай філасофіі БДУ імя У.І.Леніна.

А яшчэ шмат увагі ў 1971 годзе ўдзялялася барацьбе з п’янствам. Хаця, як можам меркаваць з уласнага вопыту, у гэтай барацьбе апошняе слова чамусьці заўсёды застаецца за “зялёным зміем”. Што ж, будзем змагацца далей…

Фотаздымкі: 1) Клуб у былым ваенным гарадку “Паўночны”. 2) Пешаходны пуце-правод на чыгуначным вакзале. 3) Перакрыжаванне вуліц Рабоча-Сялянскай і Сацыялістычнай. 4) Вуліца Камуністычная, на першым плане — магазін № 5 ААТ “Гандаль”. 5) Выгляд зверху на стары будынак СШ№3 і бліжэйшыя вуліцы

Падрыхтаваў Дзмітрый САЎРЫЦКІ.